De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) adviseert over de inrichting en het functioneren van de overheid. De ROB besteedt in het bijzonder aandacht aan democratie, rechtsstaat en financiële verhoudingen.
Zoeken naar waarheid, over de invloed van digitalisering op het functioneren van onze democratie
Digitalisering ziet men steeds vaker als een bedreiging voor de democratie. Nepnieuws, filter bubbels en manipulatie komen de democratie niet ten goede. Zo kan digitalisering waarheidsvinding – een proces om waarheid te achterhalen – onder druk zetten. Minister Ollongren vroeg de ROB om advies over de invloed die de digitalisering heeft op het functioneren van onze democratie.
De animatiefilm licht in 4 minuten het advies Zoeken naar waarheid toe.
Soms lijkt de waarheid makkelijk te vinden.
Vaak is het echter wat lastiger.
Aan een waarheid kleven namelijk vooronderstellingen.
De werkelijkheid kan niet altijd direct worden waargenomen.
En de werkelijkheid kan in de loop der tijd veranderen.
Het vormen van gedeelde beelden van de werkelijkheid is echter van groot belang.
Bijvoorbeeld wanneer het gaat over een maatschappelijk thema.
Of over een complex wetenschappelijk thema.
De manier waarop wij zoeken naar waarheid beïnvloedt ook onze democratie.
Toen we het internet tot onze beschikking kregen waren de verwachtingen hoog gespannen.
Digitalisering zorgde ervoor dat informatie sneller, beter en goedkoper beschikbaar werd;
Dat we alles en iedereen met elkaar konden verbinden;
En dat we kunnen sturen met data.
Maar al gauw bleek dat digitalisering ook grote uitdagingen met zich mee brengt.
We onderscheiden drie beproevingen:
1: Desinformatie
Niet alleen kan iedereen informatie verzamelen, verwerken en verspreiden, maar het is ook makkelijk om desinformatie te verspreiden.
2: Desintegratie
Gedeelde beelden van de werkelijkheid kunnen uit elkaar vallen omdat we vanuit verschillende bronnen onze informatie halen.
Algoritmes kunnen dit nog verder versterken.
3: Despotisme
Deze algoritmes zijn vaak in handen van enkele enorme tech-giganten. Wat kan leiden tot machtsmisbruik.
Met hun data kunnen zij, of mensen die hun betalen, waarheidsvinding op microniveau proberen te beïnvloeden of zelfs manipuleren.
Digitalisering is niet alleen een bedreiging voor waarheidsvinding in onze democratie.
Maar het vereist wel waarborging.
Als we in het digitale tijdperk waarheidsvinding op de juiste manier weten te waarborgen, kan dit de democratie zelfs versterken.
De regering en Staten-Generaal kunnen hier aan bijdragen met behulp van vijf strategieën:
- De regering en Staten-Generaal moeten het goede voorbeeld geven:
- Door zich toetstbaar op te stellen.
- Tegenspraak te waarderen en te investeren in de eigen waarheidsvinding. - Zij kunnen kritisch burgerschap stimuleren:
- Door te investeren in digitale en democratische vaardigheden.
- Prudent voorlichtingscampagnes in te zetten.
- En factchecking door media en wetenschap te faciliteren. - Zij kunnen met andere partijen plekken creëren waar mensen met elkaar in contact komen en van gedachten kunnen wisselen.
- Door met commerciële platforms in gesprek te gaan over de invloed van het ontwerp van platforms op waarheidsvinding.
- Zelf platforms rondom bepaalde beleidsonderwerpen te bouwen.
- En traditionele plekken van gedachtewisseling te herwaarderen. - Zij kunnen tegenmacht en checks and balances organiseren tegenover partijen die datastromen beheersen.
- Door transparantie van beïnvloeding af te dwingen.
- Door gebruikers zelf te laten beschikken over hun data.
- En machtsmisbruik aan te pakken met wetten en financiële prikkels. - En zij kunnen het gesprek over waarheid blijven voeren door:
- Onderzoek te laten doen in de Nederlandse en Europese context;
- Te experimenteren met publieke platforms;
- En samenwerking te zoeken met de EU.
Het voornaamste pleidooi is echter te blijven zoeken naar waarheid. Zoekt u met ons mee?
