Drukker, grijzer en diverser. Wat zijn de gevolgen voor bestuur en financiën?

Weblogbericht | 14-12-2020 | Michael Mekel

In één van die kernen stond een kleine openbare school. Een typische dorpsschool waar typische dorpskinderen naar toe gingen. De burgemeester vertelde dat in een paar jaar tijd arbeidsmigranten in het dorp kwamen wonen. Er was werk in de buurt dat ze trok, de woningen waren nog betaalbaar. Het waren er niet heel veel maar er zaten gezinnen tussen met jonge kinderen en in korte tijd sprak een kwart van de leerlingen op school een andere taal. Daar waren de leerkrachten niet op voorbereid en het schoolbestuur zat met de handen in het haar: hoe konden ze dit goed opvangen? Het schoolgebouw werd te klein, de leerkrachten waren met te weinig, de verschillen in de klas werden te groot.

Demografie in Nederland: het wordt de komende drie decennia drukker, grijzer en diverser. Het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) stelde samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek het rapport Bevolking 2050 in beeld (juli 2020) samen. Het rapport beschrijft veranderingen in zowel de samenstelling van de bevolking naar leeftijd (denk aan vergrijzing en ‘dubbele vergrijzing’) als naar migratieachtergrond.

Wat zijn de gevolgen voor bestuur en financiën?

Het maakt namelijk nogal uit of we over dertig jaar met een gelijk aantal mensen van 17,5 miljoen wonen (niet heel waarschijnlijk), of dat we groeien naar 20 miljoen (waarschijnlijker), een toename van bijna 15%. En hoe de bevolking is samengesteld. De verwachting is dat er meer (kleine) huishoudens komen die ergens moeten wonen. Nu al is er een enorm woningtekort dat schier onoplosbaar lijkt.

Hoe houden we de energievoorziening in stand voor meer mensen als we midden in een transitie zitten. Wat betekent het voor de leefbaarheid en voorzieningen van plattelandsgebieden als de bevolking over dertig jaar nog verder is vergrijsd. Hoe moet de stad, die mensen blijft trekken, groeien als-ie al is volgebouwd. Heeft de natuur nog bestaansrecht gezien de schaarse ruimte. Hoe verplaatsen we al die mensen en is er nog wel plek voor meer infrastructuur. Is er werk genoeg en hoe is de arbeid verdeeld. En nog veel meer. Daarbij: de demografische ontwikkelingen zijn niet overal hetzelfde, groei en krimp bestaan naast elkaar. En de grootste demografische groei komt naar verwachting door migratie, een politiek heikel onderwerp.

Gevolgen van demografische ontwikkelingen

In 2021 wordt een vervolgrapport gepubliceerd. Daarin zullen de gevolgen van de demografische ontwikkelingen voor wonen, onderwijs, arbeidsaanbod en zorg worden onderzocht. Maar wat zijn de gevolgen voor bestuur en financiën? Is het openbaar bestuur voorbereid en voldoende toegerust op belangrijke besluiten? Of wordt het een rommeltje in Nederland? Met de fysieke inrichting: nu al wordt dagelijks meer dan acht hectare volgebouwd met woningen, wegen, windmolens en distributiecentra. Met de sociale inrichting: we leven, werken en recreëren op elkaars lip, zorg voor en verzorging van de vergrijsde bevolking vergt veel. Hoe beslissen we daarover op een beetje coherente manier? En hoe financieren we als overheid de voorzieningen?

De burgemeesters gingen met een ongemakkelijk gevoel naar huis.

Demografie in Nederland: hoog tijd voor een impactanalyse op bestuur en financiën van het Rijk, de provincies en gemeenten.

Noot

Blogs op Raadopenbaarbestuur.nl zijn oppersoonlijke titel. Het blog geeft niet per se de mening weer van de Raad.