Veranderend samenspel
Weblog
In mijn ervaringen als voormalig lid van de gemeenteraad, rijksambtenaar, gemeenteambtenaar, raadslid, burgemeester en nu commissaris van de Koning, ben ik ervan overtuigd dat we de grote opgaven van deze tijd alleen aan kunnen door gebiedsgerichte focus, in samenwerking met alle bestuurslagen.
Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben elkaar samen nodig bij de grootste uitdagingen van deze tijd. Van klimaat, wonen en economie tot sociale uitdagingen van werk en leven. Het Interbestuurlijk Programma (IBP) dat afgelopen jaar is afgesloten, is daar een bevestiging van.
Het adagium ‘je gaat er over of je gaat er niet over’ lijkt van lang geleden. Besturen met akkoorden is in zwang: van klimaat tot sport tot gezondheid/preventie.
Naast akkoorden zijn tussen overheden diverse andere samenwerkingsverbanden ontstaan, op allerlei schaalniveaus. 'Schakelen tussen schalen' is het motto.
Zien volksvertegenwoordigers door de bomen nog het bos? En is het voor burgers nog te volgen wie waarop kan worden aangesproken? Hoe groot is de uitvoeringskracht eigenlijk?
Versterking van gezamenlijke uitvoeringskracht is voorwaarde
Het samenspel binnen het openbaar bestuur, en tussen het openbaar bestuur en de samenleving is aan het veranderen. De grote opgaven van ons land vragen een grotere uitvoeringskracht van het openbaar bestuur. Dat zou erg gediend zijn wanneer de Rijksoverheid zich meer als ‘mede’ overheid opstelt en meedoet in regionale uitvoering; partnerschap met decentrale overheden, bedrijven, kennis- en maatschappelijke instellingen. Gebiedsgericht participeert, over beleids- en departementsgrenzen heen. Het versterken van die gezamenlijke uitvoeringskracht is een voorwaarde voor het bereiken van de ambitieuze doelstellingen op het terrein van klimaat, werken en leven. De akkoorden moeten ook worden uitgevoerd!
Provincies kunnen in de versterking van de uitvoeringskracht een belangrijke rol spelen. De afgelopen jaren hebben zij belangrijke ervaringen opgedaan met het verbinden van bedrijven, instellingen en decentrale overheden. Met de decentralisatie van het regionaal economisch beleid - zonder budgetoverheveling overigens - zijn er onder aansporing van provincies diverse sterke triple helix verbanden ontstaan. Met de succesvolle tijdige verkoop van energiebedrijven hebben sommige provincies via fondsvorming of participaties substantieel vermogen om innovaties te stimuleren.
Gemeenten hebben als ‘eerste overheid’ een grote verantwoordelijkheid om de uitvoeringskracht te vergroten. Natuurlijk geldt dat voor de drie grote decentralisaties op het terrein van zorg, werk en jeugd. Vanaf 2015 waren de inspanningen op dat gebied vooral gericht op de financiële beheersbaarheid van deze grote operaties en dat is nog niet voorbij. Het komende jaar zullen vooral ook nieuwe decentrale initiatieven nodig zijn om de sociale doelstellingen en de uitvoering daarvan sterker met elkaar te verbinden.
Ook de opgaven op het terrein van klimaat en energie bieden voor gemeenten ruimte voor ‘maatschappelijke democratie’; nieuwe vormen van burgerinitiatief en participatie, coöperaties tussen burgers, overheden en bedrijven. Zoals de directeur van Planbureau voor de leefomgeving Hans Mommaas terecht stelt:
de klimaat- en energietransitie is vooral een sociale transitie.
Krachten bundelen
Betrokkenheid en medewerking op lokaal niveau is cruciaal, maar in de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat voor de doelstellingen van de belangrijkste opgaven de uitvoeringskracht op regionaal niveau kan en moet worden versterkt. Inhoudelijke, ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen en initiatieven komen daar samen. Dat geldt voor alle grote opgaven, of het nu economische, arbeidsmarkt, klimaat of sociale uitdagingen zijn. Geen enkele gemeente, provincie of waterschap kan dat alleen en dat geldt ook voor het Rijk en haar rijksdiensten.
De krachten op regionaal niveau dienen ambtelijk en bestuurlijk te worden gebundeld. Niet vrijblijvend, maar met een opdracht en een doelstelling. Met in de uitvoering bindende afspraken over verbetering van regionale samenwerkingsstructuren, heldere besluitvormingsprocessen en inzet van de juiste mensen. Essentieel is daarbij ruimte voor maatwerk en nieuwe vormen van betrokkenheid en (maatschappelijke) democratie.
Overeenstemming van inhoudelijke doelstellingen tussen overheden en organisaties wordt doorgaans feestelijk gevierd, maar ik zie vooral de regionale uitvoeringsafspraken als ‘the proof of the pudding’!
Noot
Blogs op Raadopenbaarbestuur.nl zijn op persoonlijke titel. Het blog geeft niet per se de mening weer van de Raad.
Dit blog is een verkorte versie van het essay Veranderend samenspel, gepubliceerd op 8 februari 2019 in Binnenlands Bestuur.
Meer weblogberichten
Reactie toevoegen
U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.
Reacties
Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.