Briefadvies Verdeelmodel inkomensdeel Participatiewet 2019

Elk jaar worden de bijstandsbudgetten via een objectief verdeelmodel over alle gemeenten verdeeld. Dat verdeelmodel staat bekend als het verdeelmodel inkomensdeel Participatiewet 2019. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) heeft hierover advies uitgebracht op verzoek van de Staatssecretaris van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De Raad kan instemmen met het voorstel.

Aanleiding

Het verdeelmodel inkomensdeel Participatiewet (bijstandsuitkeringen) voorspelt met objectieve factoren de kans dat een huishouden in de bijstand zit. Een nieuw verdeelmodel is sinds 2015 van kracht. Dat model is de afgelopen jaren doorontwikkeld en verbeterd. De ROB adviseerde in 2017 dat het verdeelmodel ‘af’ is ten aanzien van de voorspelling van het aantal huishoudens dat bijstand ontvangt, maar dat er onderzoek nodig is naar de hoogte van de uitkering. Het ministerie van SZW is dat onderzoek gestart, en heeft de ROB gevraagd te adviseren over de wijzigingen die daaruit voortvloeien.

Doorontwikkeling verdeelmodel

Voor 2019 is het verdeelmodel uitgebreid met het prijseffect: de factoren die de hoogte van de bijstand van een huishouden beïnvloeden, met name de kans op deeltijdwerk. Verdere uitbreiding van het model ligt volgens de ROB niet in de rede. Het verdeelmodel is uitontwikkeld. Zowel voor de voorspelling van het aantal huishoudens dat bijstand ontvangt, als de hoogte van de uitkering die zij dan zouden ontvangen gezien hun objectieve kenmerken. Een verdere zoektocht naar nieuwe factoren, of de invoering van een model dat op nieuwe principes wordt gebaseerd, is volgens de ROB niet zinvol. De kwaliteit van de gegevens is een belangrijke beperking hierin. Wel blijft onderhoud nodig.

Vangnet

Voor gemeenten die kampen met meerjarige tekorten, is er een vangnetregeling. Boven een bepaalde drempel krijgen gemeenten een vergoeding, ongeacht de reden.

Het advies van de Raad is om vanaf 2019 een eigen risico van 7,5% van het eigen budget te hanteren, mits het ROB-advies over het macrobudget in acht wordt genomen. Dat laatste advies houdt in dat het macrobudget zodanig moet worden vastgesteld, dat gemeenten geen grote bedragen hoeven ‘voor te schieten’. In het recente verleden is dat wel gebeurd, waardoor omvangrijke tekorten ontstonden die vervolgens via het vangnet werden herverdeeld.

Uitschieters

De ROB adviseert om ook te kijken naar de uitschieters; er zijn gemeenten die volgens het verdeelmodel 25% meer budget ontvangen dan op basis van het aantal bijstandsgerechtigden gerechtvaardigd zou zijn. De Raad stelt voor om te onderzoeken of de grootste uitschieters aan de bovenkant kunnen worden afgetopt. Dit vergroot de uitlegbaarheid van de systematiek en daarmee het draagvlak.