Transparantie is essentieel voor het functioneren van het openbaar bestuur, zeker in een tijd waarin de maatschappij steeds meer verlangt naar inzicht in zijn handelen. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) heeft in dit adviesrapport onderzocht wat het openbaar bestuur te doen staat om betekenisvol transparant te zijn. Daarbij gaat het erom dat het openbaar bestuur inzicht biedt in zijn handelen, zodat verantwoording door en controle van het openbaar bestuur mogelijk is.
Terugblik presentatie 17 juni '25
Op 17 juni stond de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) samen met experts en ervaringsdeskundigen stil bij de publicatie van het rapport Betekenisvol Transparant. In het Toussainthuis in Den Haag werd onder leiding van dagvoorzitter Tom Jessen een open gesprek gevoerd over de noodzaak van transparantie binnen het openbaar bestuur. Centraal stonden thema’s als leiderschap, ambtelijk vakmanschap en het doorbreken van de afrekencultuur in de politiek.
Van juridische kaders naar maatschappelijke informatiebehoefte
Caelesta Braun, waarnemend voorzitter van de ROB, benadrukte dat transparantie meer vraagt dan het volgen van juridische regels. “Het openbaar bestuur moet zich verdiepen in de informatiebehoefte van burgers, bedrijven, volksvertegenwoordigers, ngo’s en journalisten,” aldus Braun. Transparantie moet een grondhouding worden van iedereen binnen het openbaar bestuur – van ambtenaar tot politicus.
Strategische pijlers voor betekenisvolle transparantie
Het rapport Betekenisvol Transparant schetst strategische pijlers om de omslag te maken van juridische openbaarheid naar betekenisvolle informatievoorziening. Dit begint bij het proactief delen van begrijpelijke, relevante en doelgroepgerichte informatie. Informatie moet worden gezien als een middel om verantwoording af te leggen, niet als politiek risico.
Democratische rechtsstaat onder druk
Panelleden Marianne van den Anker (ombudsman Rotterdam), Lousewies van der Laan (Transparency International) en Thomas Muntz (Investico) onderstreepten de urgentie van het rapport. De terughoudendheid in het delen van informatie ondermijnt het vertrouwen in de overheid en daarmee de democratische rechtsstaat. Gebrek aan leiderschap en een politieke afrekencultuur maken het voor ambtenaren moeilijk om transparant te werken.
Ambtelijk vakmanschap en moreel kompas
Tijdens de bijeenkomst werd ook stilgestaan bij de rol van ambtenaren. Zij werken niet alleen voor hun politieke leiding, maar ook voor het publieke belang. Dat vraagt om moed en moreel bewustzijn. Ervaringsdeskundigen benadrukten het belang van onderlinge gesprekken over morele dilemma’s en het beter benutten van instrumenten zoals het Beleidskompas en Beslisnota’s.
Samenwerking als sleutel
Frank van Ommeren sloot de bijeenkomst af met een oproep tot samenwerking: “We moeten ook degenen overtuigen die niet dagelijks met dit thema bezig zijn. Transparantie is een kernwaarde van onze democratische rechtsstaat.” De ROB werkt hierin samen met het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI). In het najaar organiseren beide organisaties een gezamenlijk evenement waarin de conclusies uit hun rapporten centraal staan.