Briefadvies Veiligheid en verantwoordelijkheid in het sociale domein
Wat betekent de veranderende rolverdeling tussen overheid en samenleving voor de omgang met veiligheidsvraagstukken in het sociale domein? Deze vraag staat centraal in het briefadvies ‘Veiligheid en verantwoordelijkheid in het sociale domein’ van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) en de Raad voor het openbaar bestuur. De grootste uitdaging is het goed onderscheiden van verantwoordelijkheden op het gebied van veiligheid. Het sociaal domein heeft baat bij bestuurders die hun rol kennen, en die professionals en burgers de ruimte geven om veiligheid op hun eigen manier te realiseren.
Verschillende verantwoordelijkheden
Voor een veilig, sociaal domein is het van cruciaal belang om onderscheid aan te brengen tussen de verantwoordelijkheid voor het systeem en verantwoordelijkheid voor de uitvoeringspraktijk. De RMO duidde dit onderscheid eerder als het verschil tussen ‘zorgen dat’ en ‘zorgen voor’ in het advies Terugtreden is vooruitzien.
De overheid zorgt dat publieke voorzieningen voor iedereen toegankelijk zijn, dat ze voor iedereen betaalbaar zijn en dat er toezicht wordt gehouden op de professionele uitvoering en organisatie ervan. Overheidsbestuurders die binnen hun rol handelen kijken dus kritisch naar het systeem en zorgen voor functionele regels rond toezicht, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Bij risico’s en incidenten handelen ze alleen als er een knelpunt in het systeem aan het licht komt. Tegelijk blijven ze hun betrokkenheid tonen bij de effecten voor burgers. Dat vergt een delicaat balanceren tussen het tonen van empathie en van daadkracht – of juist even niets doen. Het organiseren en realiseren van veiligheid op de dagelijkse werkvloer blijft een zaak van de betrokken professionals.
Eerdere adviezen
Eerder bracht de Raad voor het openbaar bestuur in dit thema de volgende adviezen uit:
- Vertrouwen op democratie
- Veiligheid en vertrouwen. Kernen van een democratische rechtsstaat
- Belichaming van de kundige overheid. Over openbaar bestuur, incidentreflexen en risicoaanvaarding
- Loslaten in vertrouwen. Naar een nieuwe verhouding tussen overheid, markt én samenleving.
Aanloop
Juist in de aanloop naar de decentralisaties is de scheiding van verantwoordelijkheden relevant. Het risico bestaat dat gemeenten op grond van hun nieuwe verantwoordelijkheden nog verder dan voorheen doordringen in de dagelijkse praktijk. In het briefadvies doen de RMO en de Rob daarom een handreiking aan gemeenten voor een lokale aanpak van veiligheidsvraagstukken.
Dit briefadvies werd geschreven in opdracht van het programma Risico’s & Verantwoordelijkheden van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De aanbieding van het advies aan minister Plasterk vond plaats op 11 september 2014.