Dat is de titel van een film die nu al een aantal weken in de bioscopen draait. Ik heb de film inmiddels bezocht, vooral omdat ik van meerdere kanten te horen kreeg; die moet je zien! Typisch een aanbeveling die past bij een succesvolle 'blockbuster'.
En inderdaad, alle elementen die je verwacht bij een blockbuster, oftewel een 'kaskraker', werden ingelost. De film toont een harde strijd, maar heeft een zachte boodschap met een ontroerend en hoopvol einde. In een wereld waarin conservatieve waarden en financiële belangen met bruut geweld domineren (volgens een recensie voelt de regisseur de 'tijdsgeest' haarfijn aan) zien we hoe tegen dit systeem wordt gestreden. Met in de luwte een meer menselijke strijd; om voor elkaar te (kunnen) zorgen, elkaar ruimte te laten, te respecteren en waarderen, naar elkaar te luisteren en te kunnen vergeven. Waarbij ook de menselijke imperfectie - met veel geklungel en onhandigheid - uitgebreid aan bod komt; hilarisch, komisch, vertederend en o zo herkenbaar. Het zijn elementen die voorzien in universele behoeften van mensen; om te verbinden en je gezien en gehoord te voelen.
Zachte waarden, sterke democratie
Niet toevallig zijn het ook belangrijke elementen van een sterke democratie; een gemeenschap met een bestuur van, met en voor burgers. Het bestuur is herkenbaar en inclusief samengesteld, in hoge mate een afspiegeling van de gemeenschap, en is daarmee 'van' burgers – je voelt je gezien. Via bijeenkomsten, beraden, inspraak en verkiezingen is het bestuur ook 'met' burgers – je voelt je gehoord. En omdat het bestuur zowel het belang van burgers individueel en als gemeenschap dient, is het er ook 'voor' (alle) burgers – je voelt je verbonden.
Deze 'zachte' waarden, van inclusie, participatie en vertegenwoordiging, vormen de kracht van een gemeenschap waarin burgers regeren; een democratie. Zachte waarden die de nodige kracht geven voor een landsbestuur; dat lijkt kwetsbaar, en dat is het ook. Helaas hoeven we niet de geschiedenis in te duiken om hierbij een voorbeeld aan te halen; zowel in de Verenigde Staten als in Europa zien we dat de democratie onder druk staat. Via verkiezingen komen autocratische leiders aan de macht die weinig op hebben met deze 'zachte' waarden. Daarmee komt ook de rechtsstaat, met democratisch tot stand gekomen afspraken (vastgelegd in de grondwet, overige wetten, regels en procedures) al snel in het gedrang. Zo worden in de Verenigde Staten migranten (soms daar al lange tijd werkzaam) zonder enige vorm van proces uitgezet, worden transgender militairen het leger uitgezet en wordt bepaalde universiteiten het zwijgen opgelegd door te korten op de financiering van (specifiek) onderzoek en onderwijs; dankzij een beroep op de rechter is hierover het laatste woord nog niet gezegd.
Zwakke democratie, erosie van de rechtsstaat
In Nederland hebben we nu nationale verkiezingen, voor de derde keer in vijf jaar. Een feest voor de democratie? Er zijn in elk geval zorgen; ook hier zijn de zachte waarden die de democratie kracht bij zetten aan erosie onderhevig, en is het van belang om dat te herstellen - zie daarover het ROB-signalement Naar een sterkere democratie. De verkiezingen bieden daarvoor een uitgelezen kans. Het is echter nog maar de vraag of die kans ook wordt gegrepen; na een analyse van 15 politieke partijprogramma's concludeert het BurgerObservatorium dat deze nogal wat voorstellen bevatten die de democratische rechtsstaat verzwakken.
Dat vraagt om grote alertheid van een ieder die de rechtsstaat, democratie en mensenrechten een warm hart toe draagt. De kracht van onze democratie kunnen we niet alleen aan onze bestuurders over laten; het is hard nodig om voor deze zachte waarden te strijden. Daarin heeft iedereen wat te doen, ook na de verkiezingen … one battle after another…
| Deze blog verschijnt in een serie van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) over onze democratie. |
De auteur
Iris Sluiter is secretaris-directeur van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).