Blog: Bestuurlijke bijziendheid

Weblogbericht | 15-03-2023

Schadelijke kortzichtigheid
De vergelijking met politiek en bestuur waarin de focus op de korte termijn ook steeds sterker wordt, dringt zich op: te zeer en te lang gefocust zijn op de korte termijn geeft schade aan je vermogen om de lange termijn scherp te zien. Je zou dat ‘politieke myopie’ kunnen noemen, of bestuurlijke bijziendheid. Je hoeft niet lang te zoeken om actuele voorbeelden te vinden van dit type kortzichtige politiek, en zeker in verkiezingstijd struikel je erover. Een nieuw ijkmoment, een reparatie, een tijdelijke maatregel - veel instrumentarium voor de korte termijn om de lange termijn nog even uit het zicht en buiten het gesprek te houden.

Crisis of verwaarloosd probleem
Het advies Gezag herwinnen dat de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) afgelopen november uitbracht, begint met de vaststelling dat steeds vaker het stempel ‘crisis’ op een maatschappelijk probleem wordt geplakt om zo een ferm bestuurlijk optreden te rechtvaardigen. In veel gevallen gaat het helemaal niet om een acute, onvoorziene noodsituatie, maar om een langdurig verwaarloosd probleem - denk aan de onderwerpen wonen, asielopvang en stikstof. Die crisisaanpak hangt samen met het bestuurlijk onvermogen om een langetermijnvisie en een langetermijnaanpak te formuleren - ook daarvan zijn de onderwerpen wonen, asielopvang en stikstof treffende voorbeelden. Sterker nog, het crisisvocabulaire versterkt de kortetermijnstrategie. Door iets als crisis te bestempelen lijkt het bestuur de weg vrij te maken voor noodmaatregelen en noodwetten. De ROB pleit er in dit advies onder andere voor om deze bestuurlijke reflex te doorbreken en het langtermijndenken te stimuleren.

Stem van toekomstige generaties
Op enkele plekken beginnen die initiatieven van de grond te komen. Een recent voorbeeld is de Denktank Nederland 2040, een samenwerking van de VNG en de Argumentenfabriek, waaraan ik (op persoonlijke titel) ook deelneem en het thema ‘democratie en overheid’ onder mijn hoede heb.¹ De denktank buigt zich over de vraag: hoe zouden we willen dat Nederland in 2040 eruitziet? In wat voor land willen we dan wonen? Hoe ziet de omgeving eruit? Hoe verdienen we ons geld? Hoe organiseren we de besluitvorming? Het is een eerste aanzet om eens iets verder te kijken dan de bestaande coalitieakkoorden en komende regeringsprogramma’s. 2040 klinkt misschien ver weg, en voor veel bestuurders is het dat ook, maar het is slechts 17 jaar vanaf nu, en dus precies even ver of dichtbij als het moment dat Mark Rutte leider werd van de VVD (2006).

Een ander initiatief dat de lange termijn laat meewegen in het heden en de blik nog een stuk verder vooruitwerpt, is het Japanse Future Design Project. In dit burgerforum vertegenwoordigt de helft van de deelnemers de burgers van nu en de andere helft verplaatst zich in de inwoners van 2060. Wat betekenen de beslissingen die we nu nemen voor het leven in 2060? Voor de inrichting van het land, de lucht die we inademen, voor de manier waarop we samenleven? Op deze manier wil de beweging ook de stem van de toekomstige generatie verankeren in de besluitvorming.

2060 lijkt mijlenver weg, maar voor mij is het bepaald niet ver van mijn bed. In dat jaar is mijn jongste zoon even oud als ik nu ben. Om zowel politieke en persoonlijke redenen een relevante horizon om me op te richten, om politieke bijziendheid te voorkomen.

^{Noot
1 De ontwikkelingen van Denktank Nederland 2040 zijn hier te volgen.}