Blog: Opvoeden met gezag

Weblog

Om eerlijk te zijn vind ik het best wel spannend. Deze winter verwachten mijn vrouw en ik ons eerste kindje. Na de geboorte wordt mij automatisch 'ouderlijk gezag’ verleend, omdat wij getrouwd zijn. Dat wil zeggen: ik krijg de wettelijke verantwoordelijkheid om ons kind op te voeden en te verzorgen.

Maar dat betekent natuurlijk niet automatisch dat ons kind in de toekomst ook altijd naar mij zal luisteren. Dat vergt een ander soort gezag. Zou ik wat dat betreft misschien iets kunnen leren van het ROB-signalement Gezag herwinnen? In deze studie definiëren wij gezag als ‘vrijwillig aanvaarde macht’ en stellen we de relatie tussen bestuurder en burger centraal.

Laten we deze relatie eerst eens vertalen naar de ouder-kindrelatie. Ik heb zelf nog geen ervaring als ouder, maar ik probeer me wel op het ouderschap voor te bereiden door er over te lezen. Zo las ik in de periode dat wij aan ons signalement werkten het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff. En ik zag een interessante parallel.

In haar bestseller beschrijft Doucleff hoe ook de meest gebruikelijke opvoedstijlen in het westen eigenlijk draaien om macht: ‘helikopterouders’ oefenen veel macht uit, ‘laissez-faire-ouders’ weinig. De gedachte lijkt daarbij te zijn dat óf de ouder óf het kind de macht heeft. Deze misvatting leidt volgens Doucleff echter tot machtsstrijd, ruzies, schreeuwen en tranen.

Het riep bij mij de nodige schrikbeelden op van blèrende baby’s, drammende dreumesen en klagende kleuters. Nee, het leven van ouders gaat niet altijd over rozen: van peuters die in de supermarkt huilend op de grond gaan liggen in het gangpad als zij hun favoriete koekjes niet mee mogen nemen tot pubers die niet meer meedraaien in het gezin, hun eigen gang gaan en de regels van het huishouden aan hun laars lappen.

Maar er is hoop. Op zoek naar een alternatieve opvoedingsstijl liet Doucleff zich inspireren door de kennis en ervaring van oude culturen van jagers en verzamelaars, zoals de Maya’s in Mexico, de Inuit in het Noordpoolgebied en de Hadzabe in Tanzania. Volgens haar is de band tussen ouders en kinderen in deze culturen meer gebaseerd op samenwerking en vertrouwen dan in westerse culturen waar die band meer is gebaseerd op controle en angst. Vrij vertaald zouden we kunnen zeggen dat de ouder-kindrelatie in de oude culturen van jagers en verzamelaars meer is gebaseerd op gezag.

Terug naar ons signalement. Hoe kun je gezag verwerven of, als het verloren is gegaan, herwinnen? Ons antwoord: door te laten zien dat je het gezag verdient. Ook dit kunnen we vertalen naar de ouder-kindrelatie. Het formele ‘ouderlijke gezag’ krijg je als ouder bij wet, maar het gezag om je kinderen naar je te laten luisteren moet je verdienen. Hierbij vormen de door Doucleff besproken culturen van jagers en verzamelaars opnieuw een inspiratiebron. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Zo kiezen de Inuit ervoor om niet te schreeuwen tegen hun kinderen, zelfs niet als ze boos zijn. Niet alleen stoppen kinderen met luisteren als je schreeuwt, maar ze gaan dit ook overnemen. Hetzelfde geldt voor commanderen en onderhandelen: kinderen zullen het overnemen en er zelfs getraind in raken. Door in plaats van schreeuwen zelfcontrole te tonen laat de ouder zien wat het betekent om volwassen te zijn en goed met emoties om te gaan.

Bij de Hadzabe zag Doucleff hoe ouders hun kinderen leren met verantwoordelijkheden om te gaan door ze al vroeg bepaalde taken te geven, zoals het letten op andere kleine kinderen, en ze daarbij bepaalde vrijheden te geven. Westerse ouders daarentegen micromanagen vaak hun kinderen en zitten ze voortdurend achter de broek. Maar kinderen hebben vooral behoefte aan autonomie, vrijheid en zelfstandigheid binnen duidelijke grenzen. Ruimte binnen kaders.

En bij de Maya’s zag Doucleff dat kinderen het leuk vinden om bij te dragen aan het huishouden. Een belangrijke voorwaarden is wel dat je kinderen niet hun werk voor het gezin uit handen moet nemen als dat te langzaam gaat of als zij het net even anders doen dan jij gewend bent. Hierdoor verdwijnen namelijk hun intrinsieke motivatie en creativiteit. Als je kinderen laat participeren in het huishouden, en ze meeneemt in de wereld van koken en de was doen, leer je ze te helpen en betrokken te zijn.

De vergelijking tussen bestuurders en burgers aan de ene kant en ouders en kinderen aan de andere kant is tricky. Het gevaar van paternalisme of betutteling loert namelijk al snel om de hoek. Maar de parallel tussen ons signalement Gezag herwinnen en het boek Jagen, verzamelen, opvoeden laat juist zien dat zowel besturen als opvoeden vaak beter gaat op basis van gezag. Ik hoop dat de overheid dit ter harte neemt. Als aanstaande vader ga ik er zelf in ieder geval mee aan de slag!

Jasper Zuure werkt als senior-adviseur bij de Raad voor het Openbaar Bestuur.

Reactie toevoegen

U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.

* verplichte velden

Uw reactie mag maximaal 2000 karakters lang zijn.

Reacties

  • Een vierde kwaliteit, naast bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid, is bescheidenheid. Waar depressie de ziekte is van deze tijd en narcisme het ziekmakende tegendeel laveert de bescheiden bestuurder tussen de opgebrande minister en de niet weg te krijgen opperbaas. De bestuurder die maat weet (her) stelt gezag.

    Van: Bas Kleinendorst | 17-11-2023, 19:29