Vergeten Nederland of de omweg waard?
Weblog
Het moet bijna zestig jaar geleden zijn geweest. Op het station van Sittard stond ik als kleine jongen met mijn moeder te wachten op de trein naar Heerlen. In die stad, door Marcia Luyten in haar boek ‘Het geluk van Limburg’ betiteld als ‘stad van de bontjassen’ zou ik in nieuwe kleren worden gestoken. Heerlen was toentertijd een van Nederlands welvarendste steden, met een bloeiende mijnindustrie, een hoog gemiddeld inkomen en een rijk aanbod van winkels.
Helaas stapten wij in de verkeerde trein en belandden twintig minuten later in Maastricht, waarop mijn moeder verzuchtte: ‘Wat hebben we in hemelsnaam in deze stad te zoeken’? In plaats van in het bruisende Heerlen stonden we in het soezerige, in verval geraakte Maastricht. Onverrichterzake hebben we de eerste trein terug naar huis genomen.
Eind augustus dit jaar was ik weer eens in de regio. Dit keer had ik de goede trein genomen en was zonder omwegen in Heerlen aangekomen. Het contrast met mijn kinderjaren is groot. Het stationsgebied heeft een gewaagde revival doorgemaakt. Dit kan echter niet kan verhullen dat de regio de sluiting van de mijnen, die gepaard is gegaan met een verlies van 55.000 directe arbeidsplaatsen, nog steeds niet te boven is. Door economische factoren, maar ook vanwege sociaal-culturele omstandigheden, staan delen van Parkstad te lang op de verkeerde lijstjes en lopen bijvoorbeeld achter in levensverwachting, gezonde jaren, arbeidsparticipatie en inkomen.
Vergeten Nederland
De reden van mijn bezoek hield daarmee verband; de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) hield in Parkstad een mini-symposium onder de titel ‘Vergeten Nederland’, een zoektocht naar gebieden waar de brede welvaart is afgenomen. Een veelzeggende titel omdat ‘Vergeten Nederland’ ook kan verwijzen naar de dominante beleidsfilosofie van de afgelopen jaren waarin het accent vooral is gelegd op het vergroten van de nationale welvaart zonder veel oog voor de ruimtelijke verdeling daarvan. Tegen de economische natuurkrachten zou een gericht regionaal beleid niet bestand zijn. Wie goed is in Limburg gaat in de Randstad werken. Wie goed is in de Randstad zoekt zijn/haar heil in Londen of New York, zo luidde het geloof in de marktwerking.
Nationale solidariteit
In dat geval is ‘Vergeten Nederland’ vooral aangewezen op nationale solidariteit. Die solidariteit is bijvoorbeeld nodig om de zorgkosten eerlijker te verdelen. De regio Parkstad kent een historisch hoge zorgconsumptie en een laag ervaren gezondheid. Zorgverzekeraars krijgen in de Zorgverzekeringswet de hoge zorgkosten voor een deel gecompenseerd omdat er rekening wordt gehouden met de kenmerken van de verzekerdenpopulatie. Toch ziet zorgverzekeraar CZ zich in Parkstad geconfronteerd met onverklaarbare kosten waarvoor de verzekeraar geen compensatie ontvangt. De feitelijke kosten zijn hoger dan de verwachte kosten die uit het verdeelmodel van de risicoverevening rollen. In 2018 ging het om een bedrag van €400 dat CZ toelegde per verzekerde in de regio. De solidariteit is dus niet onbegrensd.
De gezamenlijke uitdaging voor gemeenten, fondsbeheerders en zorgverzekeraars ligt erin om de onverklaarbare kosten (verder) terug te dringen, zowel in de Zorgverzekeringswet als het gemeentefonds.
Een soortgelijk fenomeen zien we in het sociaal domein bij gemeenten. Ook hier kent Parkstad, maar ook bijvoorbeeld Oost-Groningen, hoge historische kosten die in het verdeelmodel van het gemeentefonds niet volledig kunnen worden verklaard en daarmee slechts gedeeltelijk worden gecompenseerd. Ook hier is de solidariteit dus gelimiteerd en zullen deze gemeenten zich gedwongen zien hun voorzieningenniveau aan te passen of de inkomsten te verhogen. De gezamenlijke uitdaging voor gemeenten, fondsbeheerders en zorgverzekeraars ligt erin om de onverklaarbare kosten (verder) terug te dringen, zowel in de Zorgverzekeringswet als het gemeentefonds. Het is te gemakkelijk om de sociaal zwakkere regio’s voor te houden dat hun inwonersverzekerden al een veel hogere vergoeding ontvangen dan het gemiddelde. Van de andere kant is ook de route om de feitelijke kosten op declaratiebasis te vergoeden gedoemd dood te lopen, omdat daarmee elke prikkel tot kostenefficiency is weggenomen.
In Parkstad zijn met behulp van de IBA-methode uiteindelijk 17 sleutelprojecten geselecteerd die te zien zijn in 2021 en 2022.
Solidariteit is ook gebleken uit de vele projecten die met financiële steun van het Rijk, de provincie en vanuit Europa in de regio Parkstad zijn gestart. De eerste les die hier is geleerd is dat kortstondige projecten weinig zoden aan de dijk zetten. De problematiek is hardnekkig en vergt een lange adem. Hoe goed bedoeld regio-deals ook zijn, een meer structurele aanpak is hier gewenst. Een tweede les is dat de projectenmachine fijner moet worden afgesteld. Daarbij helpt dat Parkstad sinds 2013 de IBA-methode toepast. Daarmee zijn uiteindelijk 17 sleutelprojecten geselecteerd die in 2021 en 2022, het expojaar van de IBA, te zien zijn. Vaut le detour zou de Michelin gids zeggen!
IBA
Het concept IBA (Internationale Bau Ausstellung) is meer dan 100 jaar geleden in Duitsland ontstaan. Wat begon als een tentoonstelling voor de moderne bouw, ontwikkelde zich tot een succesvolle formule die in een regio of stad een krachtige impuls geeft aan economie, ruimte én samenleving.
Blogs op Raadopenbaarbestuur.nl zijn op persoonlijke titel. Het blog geeft niet per se de mening weer van de Raad.
Meer weblogberichten
Reactie toevoegen
U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.
Reacties
Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.