Het maken van een verdeelstelsel is als het maken van worstjes

Weblogbericht | 29-03-2021 | Gerber van Nijendaal

Regressie-analyse met verstand

Het onderzoek naar de meest passende verdeling werd vorige keren gedaan op basis van een verschillen-analyse. Nu is door BZK gekozen voor regressie-analyse. Waarom? Omdat dat transparanter is en makkelijker nagerekend kan worden. De ROB kan zich vinden in die keus, maar benadrukt dat het om ‘regressie-analyse met verstand’ zou moeten gaan.

Voor velen zal het echter worst wezen als het worstje maar smaakt. Als de verdeling van middelen de gemeente maar in staat stelt de taken naar behoren uit te voeren. In de meeste gevallen klagen gemeenten niet over de worst maar over de hoeveelheid worstjes.

Nu de bereidingswijze van de worst is aangepast, brandt ook de discussie los. Het vroegere worstje smaakte beter, het nieuuwe worstje is te grof van structuur, te zout, te droog, te vet enz. Anderen vinden weer dat het nieuwe recept precies tegemoet aan hun wensen. Over smaak valt te twisten. Maar nog afgezien van de smaak, is het goed dat er een Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is, die er op toeziet hoe de worstjes worden gemaakt. Dat geldt niet alleen voor de ingrediënten, maar ook de bereidingswijze, de verpakking, de koeling, het vervoer enzovoort. Hetzelfde geldt ook voor de verdeling van de algemene uitkering. Vandaar dat de Raad voor het Openbaar Bestuur in een Tussenbericht een aantal indringende vragen heeft gesteld bij het verdeelvoorstel zoals dat aan de Raad ter advisering is voorgelegd.

Nu is het wel zo dat de beheerders van het gemeentefonds tijdens het proces de maximale openheid hebben betracht. Er waren begeleidingsgroepen, klankbordgroepen, stuurgroepen en wat al niet meer. De onderzoekers hebben echt alles uit de kast getrokken om binnen de technische mogelijkheden en op basis van de gegevens van de gemeenten uit de steekproef de meest optimale verdeling te construeren. Alle ingrediënten en E-nummers staan zo gezegd keurig vermeld op het etiket.  Maar wat velen niet lijken te beseffen is dat er tijdens de zoektocht naar de meest optimale verdeling er tal van keuzes gemaakt worden. Zowel door de onderzoekers als ook uiteindelijk ook door de beheerders van het gemeentefonds. Maar uiteindelijk geldt: the proof of the sausage is in the eating. Met andere woorden: voldoet de uitkomst aan alle eisen als kostenorientatie, globaliteit, draagkracht en uitlegbaarheid.

Verdelen is geen technisch proces, het vraagt ook politieke keuzes

In zijn Tussenbericht spreekt de Raad overigens nog geen oordeel uit over de kwaliteit van de verdeling. Wel is het de Raad opgevallen dat sommige uitkomsten niet overeenkomen met het beeld van de financiële positie van de betreffende gemeenten. Dan kan het zijn dat het beeld van de financiële positie niet overeenkomt met de werkelijkheid, maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat het verdeelmodel door een aantal op zich logische keuzes er toch onvoldoende in slaagt de werkelijkheid te benaderen. Het  is mogelijk dat binnen de steekproef na statistische maatstaven de meest optimale verdeling is geconstrueerd, voor de liefhebbers een hoge R-waarde. Maar dat op het moment dat het model wordt toegepast op alle gemeenten er toch vreemde uitschieters of patronen te zien zijn die niet logisch lijken. Dan moet je de bereidheid hebben de uitkomsten nog eens tegen het licht te houden. En nog eens na te gaan of dit de bedoeling was of dat er in het zoekproces keuzes zijn gemaakt die bij nader inzien minder gelukkig uitvallen. Het zoeken naar de meest optimale verdeling is een iteratief proces. Verdelen is geen technisch proces maar vraagt ook politieke keuzes. Niet alleen ‘regressie met verstand’, maar ook bestuurlijke wijsheid.

Het zoeken naar de meest optimale verdeling is een iteratief proces.

Met dit Tussenbericht beweert de Raad niet dat het hele verdeelonderzoek over moet, maar wel dat het hele proces nog eens goed moet worden doorlopen. Het worst case scenario is dat de hele herverdeling wordt afgeblazen. Of je nog worst lust?