Pleidooi voor de provincie
Weblog
Het eerste advies waaraan ik als stafmedewerker van de ROB in 2009 mijn bijdrage mocht leveren, ging over het zogenoemde twee-bestuurslagenprincipe. Het vierde kabinet-Balkenende had zichzelf ten doel gesteld om de bestuurlijke drukte en administratieve lasten te verminderen. Daarom had het dit principe omarmd: over elke taak mochten maximaal twee bestuurslagen gaan. Als te veel bestuurslagen met één taak bezig zouden zijn, ontstond stroperigheid, bestuurlijke spaghetti en inertie.
Een aantal jaar daarvoor bracht de Raad advies uit over de Randstandprovincie. De Raad adviseerde om niet tot één grote Randstandprovincie te komen, zoals de Commissie-Kok in die zelfde periode zou doen, maar meende dat het beter was om een Noord- en Zuidvleugel te vormen.
Deze twee voorbeelden illustreren mooi het bestuurlijke discours in de jaren nul van deze eeuw.
Politiek en bestuur probeerden de maatschappelijke complexiteit te reduceren door de bestuurlijke drukte en de administratieve lasten te verminderen. En dus waren jarenlang noties als ‘Je gaat erover of niet’ of ‘het twee-bestuurslagen-principe’ in zwang. Door gewoon duidelijk te maken dat je ergens wel of juist over niet gaat, probeerde de politiek greep te krijgen op de complexiteit.
Veranderend beleidsparadigma
Als adviseur van de ROB heb ik dat beleidsparadigma langzaam zien veranderen. In 2010 droeg ik bij aan het advies ‘Het einde van het blauwdrukdenken’. Daarin bepleitte de Raad juist om niet meer vanuit Den Haag nieuwe bestuurlijke kaarten van Nederland te tekenen, maar juist de maatschappelijke opgave centraal te stellen. De heilige schaal bestaat niet, dus probeer daar ook niet naar te streven. Twee jaar later kwam daar met ‘Loslaten in vertrouwen’ nog een advies bij die liet zien dat politiek en bestuur meer moeite moeten doen om maatschappelijke organisaties en burgers bij beleid- en besluitvorming te betrekken.
Multi-level governance
Eind 2013 vertrok ik bij de ROB om daar in het voorjaar van 2017 weer terug te keren. En de wijziging van paradigma en bijbehorende taal bleek zich radicaal te hebben doorgezet. De dominante beleidstheorie is nu: accepteer de complexe realiteit en probeer het bestuur flexibel, adaptief en veerkrachtig te maken zodat die kan inspelen op de continue verandering. Overheden willen nu opgavegericht werken. Daarbij is het niet meer belangrijk wie waar precies over gaat, zolang de opgave maar wordt opgepakt. We bezigen het mantra dat er voor burgers maar één overheid bestaat en dat het voor hen niet uitmaakt wie waarvoor verantwoordelijk is als een probleem maar wordt opgelost. ‘Multi-level governance’ is het nieuwe buzzwoord.
Overheid aanpassen aan opgaven
Ik denk dat deze omslag goed is. Het biedt een realistischer uitgangspunt bij het aanpakken van complexe maatschappelijke vraagstukken. We moeten niet proberen het vraagstuk in de structuur van de overheid te duwen, maar de overheid aanpassen aan de opgaven waarvoor zij aan de lat staat.
Dat betekent niet dat we de acceptatie van complexiteit zodanig moeten cultiveren dat we de mogelijkheden om de situatie enigszins overzichtelijk te houden onbenut moeten laten. En dat is wel wat nu gebeurt. Diffuse regionale samenwerkingsverbanden worden opgezet zonder duidelijke democratische structuren en borging, terwijl we in ons land beschikken over een regionale en democratisch gelegitimeerde bestuurslaag: de provincie. Ik zie met verwondering hoe de provincie de afgelopen twee decennia bij de toedeling van taken opzichtig is genegeerd. De Haagse politiek gaf onder meer veiligheidsregio’s, regionale uitvoeringsdiensten en nu weer jeugdzorgregio’s een wettelijke status waarna gemeenten vervolgens ingewikkelde hulpconstructies moesten opzetten om de besluitvorming daar binnen nog enigszins democratisch te organiseren.
In veel gevallen hoeven we het onszelf dus helemaal niet zo ingewikkeld te maken. Opgavegericht werken kan ook door het regionale bestuur dat we in ons land hebben in positie te brengen en de taken en opgaven te geven waarvoor veel gemeenten niet de omvang en slagkracht voor hebben.
De provincies in Nederland zijn een bestuurskrachtig regionaal bestuur. En ze zijn democratisch gelegitimeerd. Het is tijd voor een rehabilitatie van de provincie.
Noot
Blogs op Raadopenbaarbestuur.nl zijn op persoonlijke titel. Het blog geeft niet per se de mening weer van de Raad.
Meer weblogberichten
Reactie toevoegen
U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.
Reacties
Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.