Het goede voorbeeld geven!

Weblogbericht | 02-05-2019

Als oudste van een Brabants gezin heb ik het vroeger vaak gehoord: jij moet het goede voorbeeld geven. Superirritant was dat. Het betekende namelijk dat ik dingen moest nalaten, die mijn jongere broers en zusjes wel deden en waarin ik ook zin had, zoals bijvoorbeeld ruzie maken, met mijn vingers frites eten, of praten tijdens het acht-uur-journaal.
Aan de andere kant moest ik sommige dingen, die ik vervelend vond, juist weer wel doen, zoals snoep delen, luisteren of mijn kamer opruimen. Natuurlijk begreep ik best wel de reden daarachter, maar ik vond het toch oneerlijk en ik had er vaak ook geen zin in.

Beproevingen voor de democratie

Met deze achtergrond is het toch wel bijzonder dat het goede voorbeeld geven een belangrijke aanbeveling is van mijn eerste ROB-advies 'Zoeken naar waarheid. Over waarheidsvinding in de democratie in het digitale tijdperk'. In dit rapport benoemen we drie digitale beproevingen voor de democratie: desinformatie, desintegratie en depotisme.
Een democratie die deze beproevingen weet te doorstaan en ruimte biedt voor het zoeken naar de waarheid, zal sterker worden. Daarvoor schetsen we vijf strategieën, waarvan de eerste als volgt luidt: 'Vergroot het vertrouwen in instituties voor waarheidsvinding door zelf als regering en Staten-Generaal het goede voorbeeld te geven. Houd daarbij rekening met de invloed van eigen houding en gedrag op het vertrouwen van burgers in instituties en de bemensing hiervan'.

Niet de makkelijkste weg

Het is dezelfde gedachtegang als die van mijn ouders vroeger: ben je bewust van de invloed van jouw gedrag op dat van je jongere broertje en zusjes. Misschien wordt het ook wel als even betuttelend en irritant ervaren. Het is namelijk soms heel verleidelijk om volop te spinnen of goed uitgevoerd onderzoek weg te zetten als maar een mening, vooral ook als de uitkomst niet zo goed uitkomt. Ook is het niet altijd de makkelijkste weg om overheidsinformatie actief openbaar te maken, eerlijk te zijn over tegenvallende uitkomsten van beleid, tegenspraak openlijk te waarderen of gedegen onderzoek te doen voordat je een uitspraak doet. Wat een goed voorbeeld is zal best wel erkend worden, maar het is niet altijd leuk en zeker niet de makkelijkste weg.

Het goede voorbeeld geven geldt niet alleen voor dit advies maar is op meerdere beleidsterreinen relevant. Als het gaat om duurzaamheid, circulaire economie of mensenrechten, kunnen overheden bijvoorbeeld erg veel doen door het eigen inkoopbeleid daarop te baseren. Daarmee geven ze niet alleen het goede voorbeeld aan andere inkopers, maar is het ook een motivatie voor duurzame innovatieve bedrijven om duurzamer te gaan produceren. Met de overheid als klant hebben ze bovendien mogelijkheden om hun business model rond te krijgen.
 

Dat is ook de bedoeling van de aanbeveling uit ons advies. Het goede voorbeeld geven is niet alleen gericht op mensen die de digitale beproevingen nog niet weten te doorstaan. Het is bovenal een hart onder de riem voor mensen die dat wel doen zoals gedegen onderzoeksjournalisten, politici die open zijn over tegenvallers in beleid, of burgers die onderbouwde tegenspraak geven.

Noot

Benieuwd naar de andere strategieën en aanbevelingen? Kom naar de aanbieding van het advies Zoeken naar waarheid aan minister Ollongren op 9 mei in Nieuwspoort!

Blogs op Raadopenbaarbestuur.nl zijn op persoonlijke titel. Het blog geeft niet per se de mening weer van de Raad.